کد مطلب:47260 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:200

گنجینه پرسمان » قرآن

مفهوم آيه: يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَـَنُ مِنَ الْمَس(بقره،275) چيست؟

در سورههاي متعددي به مسأله ربا اشاره شده است; اما از همه مبسوطتر در سوره بقره آيات 275 ـ 279 به اين مسأله پرداخته شده است در آيه 275 خداوند ميفرمايد: الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَوَاْ لاَيَقُومُونَ إِلآكَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَـَنُ مِنَ الْمَسِّ ذَ َلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوَّاْ إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَوَاْ وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَوَاْ فَمَن جَآءَهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِي فَانتَهَيَ فَلَهُ مَاسَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَي اللَّهِ وَمَنْ عَادَ فأولئَك أَصْحَـَبُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَـَـلِدُونَ ; و كساني كه ربا ميخورند برنمي خيزند مگر مانند كسي كه بر اثر تماس شيطان ديوانه شده و نميتواند تعادل خود را حفظ كند ]گاهي زمين ميخورد گاهي بپا ميخيزد[ اين به خاطر آن است كه گفتند بيع هم مانند ربا است در حالي كه خدا بيع را حلال كرده و ربا را حرام ]زيرا فرق ميان اين دو بسيار است[ و اگر كسي اندرز الهي به او برسد و ]از رباخواري[ خودداري كند سودهايي كه در سابق ]قبل از نزول حكم تحريم[ به دست آورده مال او است و كار او به خدا واگذار ميشود اما كساني كه بازگردند ]و مجدداً مرتكب اين گناه شوند[ اهل آتش خواهند بود و هميشه در آن ميمانند.

الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَوَاْ... در اين فقره اشاره شده به اين كه مشي اجتماعي رباخواران همچون ديوانگان است; زيرا آنان همچون ديوانگان فاقد تفكر صحيح اجتماعي هستند و حس تشخيص صحيح و قدرت بر تفكر منطقي را ندارند. و خوب را بد و بد را خوب قلمداد ميكنند و براساس فطرت و عقل صحيح و سليم كه نبايد به ديگران كه احتياج دارند ظلم نكنند، حركت ندارند.(ر. ك: تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، ج 2، ص 410، جامعه مدرسين.)

برخي از مفسران نيز گفتهاند منظور آن است كه رباخواران به هنگام زندگي در جهان آخرت در شكل ديوانگان و مصروعان محشور ميشوند.(ر. ك: تفسير نمونه، آيت الله مكارم و ديگران، ج 2، ص 271، دارالكتب الاسلاميه.)

ذلك بانهم قالوا... در اين جمله منطق رباخواران بيان شده است. آنان بر اثر فقدان تشخيص صحيح ميگويند بين ربا و معامله هيچ تفاوتي نيست و هر دو از انواع مبادله هستند كه دو طرف با اراده و اختيار خود، آن را انجام ميدهند.

قرآن پاسخ ميدهد اين منطق صحيحي نيست. و نبايد آنها را با هم اشتباه كرد. خداوند ربا را حرام و معامله را حلال كرده است.

برخي از تفاوتهاي بين آن دو عبارت است از:

1. در خريد و فروش معمولي هر دو طرف به طور يكسان در معرض سود و زيانند; ولي در ربا رباخوار هيچ گاه زيان نميبيند.

2. در تجارت و معامله دو طرف در مسير توليد و مصرف گام برميدارند، در صورتي كه رباخوار هيچ عمل مثبتي در اين زمينه ندارد.

3. با شيوع رباخواري سرمايهها در مسيرهاي ناسالم ميافتد، در حالي كه تجارت صحيح موجب گردش سالم ثروت است.

4. رباخواري منشأ دشمنيها و جنگهاي طبقاتي است، در حالي كه تجارت صحيح چنين نيست.

فمن جائه موعظة من ربه فانتهي... اين جمله ميگويد كساني كه پند و اندرز الهي در تحريم ربا به آنان برسد و از رباخواري خودداري كنند، سودهايي را كه قبل از نزول اين حكم گرفتهاند از خود آنهاست و قانون عطف به ماسبق نميشود; اما اگر كسي پس از اين اندرز با آن همه تأكيد در آيات مختلف، باز دست از اين عمل برندارد بايد در انتظار عذاب دردناك و دايمي پروردگار شد.(ر. ك: تفسير الميزان، همان، ص 413 ـ 418 / نمونه، همان، ص 270 ـ 275.)